Problemy z opóźnioną lub niewystarczającą produkcją mleka to jedno z częstszych wyzwań w okresie okołoporodowym. Choć podstawą wsparcia laktacji zawsze pozostaje prawidłowa technika karmienia – częste przystawianie dziecka, ocena efektywności ssania i pełne opróżnianie piersi – coraz częściej zwraca się uwagę na rolę galaktogogów, czyli substancji wspierających wytwarzanie mleka kobiecego.
Zainteresowanie nimi rośnie – przykładowo, w Australii aż 60% matek deklarowało ich stosowanie, najczęściej sięgając po owies, drożdże piwne lub ich ekstrakty czy tzw. ciasteczka laktacyjne (Foong i wsp., 2020).
Jak działają galaktogogi?
W literaturze naukowej wyróżnia się trzy główne mechanizmy działania galaktogogów (Foong i wsp., 2020; LactMed, 2024):
- Hormonalny – niektóre substancje (np. domperidon, metoklopramid) blokują receptory dopaminowe, co prowadzi do wzrostu poziomu prolaktyny – hormonu kluczowego dla syntezy mleka. Naturalne galaktogogi mogą działać estrogenopodobnie, wspierając rozwój tkanki gruczołowej i podnosząc wydzielanie prolaktyny.
- Strukturalny – część składników wspiera rozrost i aktywację tkanki gruczołowej piersi, zwiększając potencjał produkcyjny.
- Funkcjonalny – niektóre naturalne substancje mogą ułatwiać wypływ mleka poprzez nasilenie działania oksytocyny. Efektywniejsze opróżnianie piersi pobudza gruczoł piersiowy do dalszej produkcji – to tzw. mechanizm sprzężenia zwrotnego.
Beta-glukan – obiecujący składnik naturalny
Szczególną uwagę zwraca β-glukan – polisacharyd występujący m.in. w owsie i drożdżach piwnych. Jego mechanizm działania w kontekście laktacji nie jest jeszcze w pełni poznany, ale istnieją przesłanki, że może on działać pośrednio poprzez modulację odporności, co ma znaczenie, ponieważ zaburzenia immunologiczne bywają powiązane z problemami laktacyjnymi.
Badania kliniczne sugerują, że β-glukan może zwiększać produkcję mleka, zwłaszcza u matek wcześniaków (Wesołowska i wsp., 2021). Obecnie trwa duże, wieloośrodkowe badanie randomizowane BLOOM , które ma potwierdzić te wyniki (Grzeskowiak i wsp., 2024).
Femaltiker – przykład suplementu opartego na β-glukanie
Na rynku dostępne są preparaty wykorzystujące potencjał β-glukanu. Przykładem jest Femaltiker®, suplement diety oparty na słodzie jęczmiennym – naturalnym źródle β-glukanu. Randomizowane badanie kliniczne z udziałem mam wcześniaków (Wesołowska i wsp., 2021) wykazało, że stosowanie preparatu opartego na słodzie jęczmiennym sprzyjało wzrostowi produkcji mleka. To istotna informacja, ponieważ właśnie w tej grupie matek problemy z laktacją występują szczególnie często.
Ograniczenia i praktyczne wnioski
Warto pamiętać, że:
- skuteczność galaktogogów zależy od przyczyny problemów laktacyjnych,
- zawsze należy najpierw ocenić praktyki karmienia – odpowiednie przystawienie i częstotliwość karmień pozostają kluczowe,
- dane dotyczące naturalnych galaktogogów są wciąż ograniczone, a badania – często nieliczne i różnorodne metodologicznie.
Mimo to, zarówno leki, jak i naturalne substancje (w tym β-glukan) stanowią obiecujące uzupełnienie standardowych metod wsparcia laktacji.
Podsumowanie
Galaktogogi mogą wspierać laktację na różne sposoby – hormonalnie, strukturalnie lub poprzez poprawę wypływu mleka. Obiecującym składnikiem naturalnym jest β-glukan, badany obecnie w dużych próbach klinicznych. Suplementy takie jak Femaltiker® oparte na słodzie jęczmiennym są przykładem praktycznego zastosowania tej wiedzy w codziennej opiece nad matką karmiącą.
Choć nie są one „cudownym rozwiązaniem” i nie zastąpią podstawowych zasad laktacji, mogą być wartościowym elementem wspierającym mamy zmagające się z niedoborem pokarmu.
Źródła:
- Foong SC, Tan ML, Foong WC, Marasco LA, Ho JJ, Ong JH. Oral galactagogues (natural therapies or drugs) for increasing breast milk production in mothers of non-hospitalised term infants. Cochrane Database Syst Rev. 2020;5(5):CD011505. doi:10.1002/14651858.CD011505.pub2
- Wesołowska A, Pietrzak B, Kociszewska-Najman B, Wielgos M, Czajkowski K, Wietrak E, et al. Barley malt-based composition as a galactagogue — a randomized, controlled trial in preterm mothers. Ginekol Pol. 2021;92(2):118–125. doi:10.5603/gp.a2020.0107
- Drugs and Lactation Database (LactMed®) [Internet]. Bethesda (MD): National Institute of Child Health and Human Development; 2024. PMID: 30000887
- Grzeskowiak LE, Rumbold AR, Williams L, Kam RL, Ingman WV, Keir A, et al. Effect of brewer’s yeast or beta-glucan on breast milk supply following preterm birth: the BLOOM study – protocol for a multicentre randomised controlled trial. Int Breastfeed J. 2024;19:43. doi:10.1186/s13006-024-00650-z