Niewątpliwie cukrzyca ciążowa (z ang. GDM – gestational diabetes mellitus) jest czynnikiem ryzyka opóźnienia laktacji. W fizjologicznych warunkach etap ten zaczyna się od około 30-40 h po porodzie i trwa nawet do 10-14 dni. Pierwszym charakterystycznym objawem, że laktacja postępuje prawidłowo jest pojawienie się nawału. Tutaj należy podkreślić, że nawał to nie jest pojawienie się pokarmu, a zwiększenie jego produkcji, nawał może przechodzić łagodnie. U kobiet, które przeszły cukrzycę ciążową, ten etap może (nie musi) być opóźniony o dobę lub dłużej. Winna jest temu insulina, której może być za mało w stosunku do potrzeb organizmu, a jest ona niezbędnym elementem całego kompleksu uruchamiającego laktację.
Karmienie piersią jest szczególnie ważne zarówno dla matki jak i dziecka. U matki poprawia tolerancję glukozy, pozytywnie wpływa na wrażliwość na insulinę i zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u matki i dziecka. Dzieci karmione piersią mają niższe ryzyko wystąpienia otyłości w wieku późniejszym.
Opóźniona laktacja i dokarmianie mieszanką mlekozastępczą
Kobiety u których zdiagnozowano cukrzycę ciążową są bardziej narażone na niekarmienie piersią. Z powodu opóźnionej laktacji ich dzieci częściej są dokarmiane mieszanką mlekozastępczą. Bez specjalistycznego wsparcia tym kobietom trudniej jest rozkręcić laktację i utrzymać ją na odpowiednim poziomie. Nie pomaga fakt, że część kobiet z GDM (zwłaszcza w połączeniu z otyłością) rodzi drogą cięcia cesarskiego, a kontakt matki z dzieckiem w pierwszych godzinach po porodzie może być utrudniony. Jeżeli przystawianie dziecka nie jest możliwe (np. z powodu nierozwiniętych umiejętności neuromotorycznych dziecka) zaleca się mamie odciąganie pokarmu, by inicjować cały proces laktogenny.
Edukacja i wielospecjalistyczne wsparcie
Edukacja i wielospecjalistyczne wsparcie kobiet w okresie okołoporodowym są w tym przypadku niezwykle ważne. Wsparcie wielospecjalistyczne obejmuje opiekę diabetologa, położnej, pediatry, dietetyka, doradcy laktacyjnego. Dzięki wdrożeniu diety o niskim indeksie glikemicznym, a także aktywności fizycznej już podczas ciąży można zmniejszyć ryzyko negatywnych konsekwencji dla mamy i dziecka. Szybkie wsparcie profesjonalnego doradcy laktacyjnego jest kluczowe dla pomyślnej laktacji zwłaszcza w trudnościach w karmieniu piersią. Jeżeli mama dowie się jak stymulować laktację, jak prawidłowo przystawiać dziecko do piersi, jak redukować ilość podawanej mieszanki mlekozastępczej, to może z powodzeniem karmić swoje dziecko piersią tak długo jak sobie tego życzy.
Co powinna wiedzieć mama w połogu po przebytej cukrzycy ciążowej?
- Nadal należy kontynuować dietę o niskim indeksie glikemicznym, a posiłki spożywać regularnie, żeby zapobiegać hipoglikemii (nagłym spadkom glikemii), które mogą pojawić się w okresie laktacji. Karmienie piersią zwiększa zapotrzebowanie na energię z pożywienia średnio o 500 kcal w stosunku do energetyczności sprzed ciąży (u kobiet o prawidłowej masie ciała ).
- W okresie 6 tyg. od porodu należy podejść do testu obciążenia glukozą (na zlecenie lekarza prowadzącego). Rekomenduje się zrobienie testu w każdym kolejnym roku. Nie można zapominać, że cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko pojawienia się cukrzycy typu 2. Choroba może pojawić się nawet w okresie 10 lat po porodzie. Karmienie piersią, utrzymanie prawidłowej masy ciała (karmienie piersią sprzyja temu), aktywność fizyczną i dbanie o prawidłowe odżywienie należy traktować jako nieodłączne elementy profilaktyki cukrzycy typu 2.
Co to jest indeks glikemiczny?
Indeks glikemiczny IG dotyczy węglowodanów i określa wzrost glukozy we krwi po spożyciu danego produktu zawierającego cukry proste lub złożone (tzw. glikemia poposiłkowa). Produkty o niskim IG spowodują powolny wzrost glukozy po posiłku, niewielki wyrzut insuliny i większe odczuwanie sytości. Produkty o wysokim IG spowodują szybki wzrost stężenia glukozy i insuliny we krwi po ich spożyciu. Rozróżniamy 3 wartości indeksu:
- Produkty o niskim IG poniżej 55
- Produkty o średnim IG 56-69
- Produkty o wysokim IG powyżej 70
Spożywaj codziennie jak najwięcej produktów o niskim indeksie. Aktualne tabele z wartościami znajdziesz na stronie The University of Sydney.
Jak obniżyć indeks glikemiczny posiłku?
- Używaj pełnoziarnistych źródeł węglowodanów: kasze, płatki, makarony – pieczywo białe pszenne zamień na pieczywo żytnie razowe, zamiast płatków kukurydzianych użyj płatków owsianych lub żytnich pełnoziarnistych, kasze kus-kus zamień na kaszę gryczaną białą.
- Makaron, ryż, warzywa ugotuj na krucho, rozgotowanie zwiększa IG.
- Dodaj do posiłku źródła białka – nabiał, mięso, ryby, strączki.
- Ugotuj ziemniaki i ostudź je przez dzień lub noc w lodówce. Tak przygotowane ziemniaki oraz inne produkty zawierające skrobię mają niższy IG dzięki skrobi opornej.
- Dodaj niewielką ilość tłuszczu – spowalnia proces trawienia, przez co obniża IG.
- Stosuj produkty bogate w błonnik pokarmowy – warzywa, owoce, zboża pełnoziarniste, strączki, otręby, orzechy, pestki i nasionka.
- Produkty kiszone i fermentowane wywołują mniejszą odpowiedź glikemiczną.
- Posiłek spożywaj powoli, w spokoju i przeżuwaj dokładnie każdy kęs.
Źródła:
- Cukrzyca a ciąża, optymalizacja opieki nad kobietą w ciąży.Raport, Modern Healthcare Institute, Warszawa, 2023,
- Wilińska M. (red.), Laktacja. Kompendium dla praktyków 1, PZWL, Warszawa 2022,
- Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M., Pietkiewicz A. (red.), Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017,
- Szostak-Węgierek D. (red.), Żywienie w czasie ciąży i karmienia piersią, PZWL, Warszawa 2021.
- Jeznach-Steinhagen A. (red.), Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, PZWL, Warszawa, 2020.
