Czynniki wpływające na laktację
Wiele mam doświadcza problemów związanych z ilością wytwarzanego mleka – zarówno jego niedoboru, jak i nadprodukcji. Zbyt mała ilość mleka może prowadzić do trudności w karmieniu dziecka, natomiast hiperlaktacja, czyli nadmierna produkcja mleka, sprzyja bólom piersi, zastojom i stanom zapalnym.
Naukowcy od lat poszukują czynników wpływających na ilość i jakość mleka kobiecego. Wskazuje się m.in. na:
- częstotliwość karmienia i efektywność opróżniania piersi,
- czynniki hormonalne,
- styl życia, w tym stres, sen i dietę,
- masę ciała oraz wsparcie rodziny.
Rola genów w produkcji mleka
Jednym z kluczowych pytań pozostaje, czy ilość produkowanego mleka zależy również od genów. Badania genetyczne dotyczące problemów z karmieniem piersią u ludzi są wciąż ograniczone. Wynika to m.in. z braku jednoznacznej dokumentacji medycznej oraz standardów diagnostycznych dla hipo- i hiperlaktacji.
Ostatnie badanie porównujące zmiany genetyczne u mam o małej, normalnej i dużej produkcji mleka, obejmujące także grupę kontrolną kobiet niekarmiących piersią, wskazało trzy geny potencjalnie związane z zaburzeniami podaży mleka: GLP1R, PLIN4 oraz KLF10.
Charakterystyka wytypowanych genów
- GLP1R – receptor peptydu glukagonopodobnego, kluczowy dla regulacji poziomu glukozy. Glukoza jest podstawowym źródłem energii dla komórek, a glukagon wspomaga utrzymanie jej odpowiedniego poziomu we krwi.
- PLIN4 – białko osłaniające krople lipidowe w komórkach tłuszczowych, ważne dla metabolizmu tłuszczów. Średnio mleko ludzkie zawiera 3,8–3,9 g tłuszczu w 100 ml, a PLIN4 może wspierać obecność różnych form lipidów w mleku.
- KLF10 – czynnik transkrypcyjny regulujący pracę innych genów, w tym odpowiedzialnych za metabolizm cukrów i tłuszczów.
Badania wskazują, że przy niskiej produkcji mleka obserwowano wyższe poziomy PLIN4 i GLP1R, natomiast przy hiperlaktacji – wyższą ekspresję KLF10.
Złożoność mechanizmów genetycznych
Mechanizmy aktywności tych genów są bardzo skomplikowane. Zaburzenia podaży mleka nie wynikają z prostego „wyciszenia” genów laktacyjnych, lecz wiążą się ze specyficznymi zmianami w ich aktywności oraz udziałem laktocytów – komórek nabłonkowych odpowiedzialnych za syntezę i wydzielanie mleka – i komórek odpornościowych.
Perspektywy praktyczne
Panel tych trzech genów może w przyszłości posłużyć jako element systemu wskaźników, pozwalających określić predyspozycję mamy do niższej lub wyższej produkcji mleka. Być może umożliwi też przewidywanie reakcji kobiety na interwencje wspierające laktację, w tym suplementację galaktogami, np. opartymi na β-glukanie. Do znanych produktów z tym składnikiem należy Femaltiker, wspierający mamy w karmieniu piersią
Zrozumienie zmian genetycznych, transkryptomicznych i komórkowych leżących u podłoża niskiej i wysokiej produkcji mleka jest kluczowe dla rozwoju nowych narzędzi diagnostycznych oraz skutecznych strategii wspierających karmiące matki.
Źródła:
- Golan Y, Nyquist SK, Liu Z, Ennis D, Zhao J, Blair E, Khan AR, Prahl M, Gaw SL, Yassour M, Engelhardt BE, Flaherman VJ, Ahituv N. Genomic characterization of normal and aberrant human milk production. Sci Adv. 2025;11(37):eadr7174. doi:10.1126/sciadv.adr7174